22 Nisan 1898’de Mısır’ın başkenti Kahire’de Mîqdat Mîdhed Bedirxan tarafından basılan ilk Kürtçe gazete olan Kürdistan Gazetesi’nin yayın hayatına başlamasının üzerinden 122 yıl geçti. 15 günlük periyotlarla 31 sayı basılan gazete, 10 Nisan 1902’de yayın hayatına son vererek, Kürt basın ve kültür tarihinin mihenk taşlarından biri oldu. Osmanlı yönetiminin baskıcı uygulamalarından dolayı ülkesinden uzakta doğan ve hayat bulan Kürtçe basın çalışmaları, aradan geçen 122 yıllık süre zarfında, bugün de basın ve kültür tarihi çalışmalarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Kürt basın ve kültür tarihi yazımında bir milat olan Kürdistan Gazetesi, bu vesileyle 1973 yılından beri Kürt Gazetecilik Günü olarak kutlanılmaktadır.
Kürt basın tarihi, aynı zamanda Kürt aydınlanmasının tarihi; Kürt kültür, entelektüel ve siyasi hayatının da serencamıdır. 122 yıl önce Kahire’de, sürgünde başlayan bu serüven, dönemleri, rejimleri ve hükümetleri aşan, aralıksız bir şekilde devam eden devlet baskısının ve o baskılara karşı süreğen bir direnişin de aynasıdır. Bu ayna yüzyıllar boyunca egemenlerin yüzüne vurulacak, hakikatin karanlıkta kalmasına asla izin verilmeyecektir.
1898’de sürgünde başlayan Kürt basın çalışmaları, 90’lı yılların baskı ve şiddet ikliminde son derece zor şartlar altında çalışmalarını sürdürdü. Özellikle 90’lı yılların karanlığında Kürt toplumunun ve hakikatin sesi olan birçok basın emekçisi sokak ortasında katledilerek; gazete binaları bombalanarak ve şiddet iklimi hâkim kılınarak basın çalışmaları engellenmeye çalışıldı. Birçok basın emekçisi gözaltında kaybedildi, birçoğu cezaevlerine konuldu. Kürt toplumunun ve hakikatin sesi olmayı kendilerine şiar edinen basın emekçileri, baskı ve şiddet cenderesine rağmen, Mîqdat Mîdhed Bedirxanların, Musa Anterlerin yolundan ve yarattığı mücadele geleneğinden asla taviz vermediler.
15 Temmuz darbe girişimini “Allah’ın bir lütfu” olarak değerlendirip yeni baskıcı rejimi inşa etmeye çalışan AKP-MHP iktidarı, OHAL ile Kürt/Kürtçe basın kurumlarını hedef aldı. İlan edilen OHAL ile birlikte yayın yapan gazeteler, dergiler, ajanslar ve TV kanalları hukuk dışı bir şekilde kapatıldı. Kürt basını başta olmak üzere, muhalif basın üzerinde baskılar artırıldı, sansür ve engellemelerle basın etkisizleştirilmeye, tek tipleştirilmeye çalışıldı. Evrensel basın ilkeleri, haber alma özgürlüğü gibi en temel haklar alenen gasp edildi. İktidarın himayesinde ve hizmetinde bir basın yaratılarak, gazetecilik yeni totaliter rejimin yalan imalathanesine dönüştürüldü. Birçok Kürt ve muhalif basın emekçisi, bugün de gazetecilik faaliyetlerinden dolayı büyük cezalarla sindirilmeye çalışılmaktadır.
122 yıldır devam eden Kürt basın geleneği, onurlu bir yolculuğun tarihidir. Bu onurlu yolculukta hakikatin izinden ısrarla yürümeye devam eden basın emekçilerini selamlıyor, bu uğurda hayatını kaybeden bütün basın şehitlerini rahmet, minnet ve saygıyla anıyoruz.
Tayip Temel
Basın Yayın ve Propaganda Komisyonundan Sorumlu Eş Genel Başkan Yardımcısı
22 Nisan 2020