Siirt Milletvekilimiz Meral Danış Beştaş'ın deprem vergilerinin nereye harcandığının şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşılması amacıyla TBMM'ye verdiği araştırma önergesi Meclis Genel Kurulunda reddedildi.
Elazığ’da yaşanan deprem bir kez daha deprem vergileriyle ilgili tartışmayı gündeme getirmiştir. Vatandaştan toplanan deprem vergilerinin nereye harcandığının şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşılması amacıyla Anayasa’nın 98’inci, İçtüzüğün 104’üncü ve 105’inci Maddeleri gereğince Meclis Araştırması açılmasını saygılarımla arz ederim.
GEREKÇE
Bir deprem ülkesi olan Türkiye’de çeşitli dönemlerde neticeleri çok acı olan depremler gerçekleşmiş, çok sayıda can kaybı yaşanmıştır. 1999 Gölcük depreminin acıları hala taptazedir. 17 Ağustos depreminin ardından binaların depreme dayanıklı olmadığı gerçeği ile yüzleşilmiş, buna yönelik farkındalık oluşturulma çabaları gösterilmiştir. Deprem vergileri toplanarak olası depremlerde meydana gelebilecek zararların en aza indirgenmesi yönünde çalışmalar başlatılmış ve özel deprem sigortaları da böylece ülke gündemine girmiştir.
Ancak hasarlı ve depreme dayanıklı olmadığı tespit edilen binalara yönelik sağlamlaştırma çalışmaları yapılmadığı gibi yeni yapılan binaların depreme dayanıklılığı da denetlenmemiştir. Kuşkusuz Van depreminde yaşananlar hala hafızalardadır ve soğuk havada binlerce yurttaş sokaklarda kalmış; ciddi bir mağduriyet yaşanmıştır. Van’da yurttaşların hala prefabrik evlerde kalıyor oluşu depreme yönelik gerekli çalışmaların yapılmadığını izah etmesi bakımından son derece çarpıcıdır.
Yine fay hattının hareketli olduğu ve İstanbul’da ileriki yıllarda büyük bir sarsıntının olacağı bilim insanlarınca çoklukla ifade edilmiş olmasına rağmen Eylül ayında İstanbul’da gerçekleşen 5.8 ölçeğindeki depremde devlet tarafından gerekli önlemlerin hiçbirinin alınmadığı bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu depremin ardından ülkenin çeşitli yerlerinde irili ufaklı çok sayıda sarsıntı yaşanmış olup bu konuda uzmanlar fay hatlarının hareket halinde olduğuna yönelik çeşitli açıklamalar yapmıştır. Fakat bu açıklamalara rağmen gerekli önlemlerin alınmadığıyaşanan Elazığ depreminde yeniden gündeme gelmiştir. Okullarda, hastanelerde ve birçok kurumda dahi gerekli sağlamlaştırma çalışmaları yapılmadığı gibi kentsel dönüşüm adı altında gerçekleştirilen projelerde de sağlam konutlar inşa edilmemiştir.
Elazığ depreminin ardından Kızılay gibi derneklerin halktan parasal yardım amaçlı duyuruları, geçmiş yıllarda toplanan deprem vergilerinin hangi amaç için kullanıldığı noktasında ciddi soru işaretleri yaratmaktadır. Deprem vergisi adı altında toplanan ve oluşturulan kaynağın yıllar içerisinde ne kadara ulaştığı ve nerelere aktarıldığı da kamuoyunda cevap bekleyen sorulardandır.
1999 depremiyle birlikte depremin zararlarını tazmin edebilmek için mevcut hükümet deprem vergisi olarak bilinen özel iletişim vergisini getirmişti. Bu Özel İletişim Vergisi 99 depremiyle birlikte depremin zararlarını tazmin etmek, yeni oluşacak depremler için önlemler alabilmek,toplanma alanları, deprem bilincinin gelişmesi gibi harcamaların finanse edilebilmesi için getirilmiş bir vergiydi. Bu vergi hayatımıza geçici olarak girmesine rağmen, iki kez uzatılmış ve 2003 yılında ise kalıcı hale getirilmiştir.
GSM operatörleri aracılığıyla yapılan konuşmalar, internet ve mesaj bedelleri üzerinden yüzde 7,5 kadar ÖİV alınmaktadır. Vergi uzmanları, toplanan paranın 2000 yılından 2019 yılının sonuna kadar 67.5 milyarı geçtiğini söylemektedir.Vatandaşlar toplanan bu paranın depremde oluşabilecek çadır ihtiyacı için, yardım için, gıda yardımı için ayrılması gerektiğini, deprem bilincinin gelişmesi için ayrılması gerektiğini, deprem eğitimleri için, tatbikatlar için ayrılması gerektiğini, toplanma alanları için harcanması gerektiğini, AFAD’a, AKUT’a, Kızılay’a vb. kurumlara aktarılmasını beklerken, dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bir soruda deprem vergilerinin duble yollara gittiğini söylemiştir.
Yurttaşların ödediği vergilerden oluşan deprem vergisinin uygun amaçlarla kullanılıp kullanılmadığının araştırılması amacıyla Meclis Araştırması açılmasını arz ve teklif ederiz.
29 Ocak 2020